مالک اشتر، مسجدِ هنرمندپرور مشهد!

مسجد مالک اشتر که در خیابان مهتاب قدیم و خرمشهر امروزی قرار دارد در خاطرات بسیاری از اهالی محله‌های امام خمینی (ره) و امام رضا (ع)، انقلابیون، رزمنده‌ها و هنرمندان زنده است، اکنون حیات نیمه جانی دارد. ۶ سال پیش به بهانه ساخت بنای جدید، نفس آن را بریدند و اکنون عبارت در حال ساخت کنار اسمش نشسته است.

در ساختمان قدیمی مسجد افزون بر شبستان، سه اتاق کوچک در حیاط مسجد بود که کتابخانه، مرکز فعالیت‌های هنری و محل زندگی خادم بود. شبستان پهن مسجد، زیر سقف آسمان محل پرورش ده‌ها شهید، جانباز و آزاده بود که اکنون خبری از آن نیست.

مرحوم محمد خیرخواه در سال ۱۳۳۸ بنای این مسجد را گذاشت تا دیوار‌های آن در فضای ۶۰۰ متری بالا برود. زمین این مسجد را خیرخواه از عبدالعظیم ولیان، تولیت وقت آستان قدس می‌گیرد. در کنار مسجد ۱۰ واحد تجاری نیز برای تامین هزینه‌های آن ساخته می‌شود. این مسجد ابتدا به نام خیرخواه شناخته می‌شود و بعد‌ها بدون رضایت بانی آن، به مالک اشتر تغییر می‌کند.

آنچه این مسجد را خاص می‌کند پرورش نیرو‌های مومن، هنرمند و انقلابی است. ابتدا این مسجد پایگاه قرار‌های انقلابی‌ها می‌شود. پس از آن در طول ۸ سال دفاع مقدس حضور جوانان این مسجد در جنگ مورد توجه است که ۲۸ نفر از آن‌ها شهید می‌شوند.

بسیجی‌های مسجد مالک اشتر فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ورزشی خود را بلافاصله پس از انقلاب اسلامی شروع کردند و گسترش دادند. آن‌ها پس از سال‌ها همچنان به رسم قدیم دور هم جمع می‌شوند و هر هفته دعای توسل می‌خوانند.

حمید رضا سهیلی و سعید سهیلی که در دنیای هنر شناخته شده هستند از کسانی بودند که کار هنری خودشان را از مسجد شروع کردند. آن‌ها به همراه دوستان دیگرشان فعالیت‌های مذهبی و انقلابی که قبل انقلاب در خانه‌ها بود و پس از انقلاب به سطح محله کشیده شده بود را به مسجد آوردند.

آن‌ها از نیمکت‌های مدرسه سن می‌سازند و محلی برای اجرای نمایش آماده می‌کنند و افرادی مانند داوود کیانیان برای آموزش نمایش‌نامه نویسی، استاد شفق را برای آموزش شعر، علیرضا باوندیان را برای قصه‌نویسی، علی طهماسبی را برای سیاست و ایرج امیر نظامی را برای سرود به مسجد دعوت می‌کنند.

مسجدی‌ها تا جایی پیش می‌روند که تئاتر‌هایی را که خودشان می‌نویسند، اجرا می‌کنند. اتفاقی که آن زمان خیلی زود جای خودش را باز می‌کند. آن نسل، هنرمندان خوش نامی، چون سعید سهیلی، جواد اردکانی، حسن چودن، احمد کاوری، جواد کامل و جواد علیزاده را تحویل جامعه هنری داد. فعالیت‌های گروه هنری مالک اشتر محدود به محله و مسجد نشد و این گروه در سال‌های انقلاب پایگاهی بزرگ‌تر برای ادامه فعالیت هایش انتخاب کرد که امروز به نام حوزه هنری می‌شناسیم.

در سال ۶۴ هسته اولیه این سازمان توسط گروه هنری مالک اشتر شکل و سعید سهیلی نخستین کسی است که مسئولیتش را بر عهده می‌گیرد.مسعود سهیلی، غلامرضا شکری و محمد فرهادی، عباس اسماعیل‌زاده، سیدحسن حسینی، محمدرضا فرهادی، رضا قلم‌دست، حمید رحمانی و علیرضا ضرابی و. در گروه هنرمندان نوجوان مسجد مالک اشتر حاضر بودند که در دفاع مقدس به شهادت رسیدند.

آنچه درباره این مسجد به تکرار می‌شنویم و شاید جایش این روز‌ها میان مساجد خالی است، این است که هیچ مسجدی به اندازه مالک اشتر هنرمند تحویل جامعه نداد، همچنین هیچ مسجدی چه از لحاظ محتوایی و چه از لحاظ فنی تا به این حد نگاه عمیق و تخصصی به هنر نداشت. مسجدی که این روز‌ها از اوج فاصله گرفته، ولی خاطراتش میان ذهن بسیاری از هنرمندان مشهدی که مسیر هنری آن‌ها را شکل داده، باقی مانده است.